Strona GłównaZłote monetyAmerykańska złota 5-Dolarówka (5 USD) Liberty 1795 – 1929 United States of America

Dane złotej 5-dolarówki:

Draped Bust 1795-1804 – próba: 0,916

Waga: 8,75g

Masa czystego złota w monecie: 0,2577oz

Średnica: 25mm

Cuped Bust 1807-1834 – próba: 0,916

Waga: 8,75g

Masa czystego złota w monecie: 0,2577oz

Średnica: 25mm

Cllasic Head 1834-1838 – próba: 0,900

Waga: 8,36g

Masa czystego złota w monecie: 0,242oz

Średnica: 22,5mm

Liberty Head 1839-1908 – próba: 0,900

Waga: 8,36g

Masa czystego złota w monecie: 0,242oz

Średnica: 21,6mm

Indian Head 1908-1929 – próba: 0,900

Waga: 8,36g

Masa czystego złota w monecie: 0,242oz

Średnica: 21,6mm

Złote amerykańskie pięciodolarówki, zwane także jako Half Eagles, czyli Pół Orły, emitowane były z przerwami od 1795 do 1929 r. Tylko NIEKTÓRE ze wszystkich złotych pięciodolarówek należą do rzadkości wśród amerykańskich monet. Najbardziej znana i najbardziej ceniona grupa pięciodolarówek została wyemitowana w 1822 roku w ilości zaledwie 3 sztuk, z czego 2 sztuki są w posiadaniu National Collection i znajdują się w Smithsonian Institution. Z kolei trzecia z nich Eliasberg coin została wylicytowana podczas aukcji w 1982 r. za kwotę 687 500 USD (taką samą cenę osiągnęła unikatowa moneta trzy dolary 1870 S). Dla kontrastu, inne liczne złote pięciodolarówki Half Eagles z XIX i początków XX wieku produkowane były w milionach egzemplarzy i używane w międzynarodowych transakcjach. Dziś są one bardzo powszechne.

Złote 5-Dolarówki Half Eagles, były wzorowane na ówczesnych złotych 2,5-Dolarówkach Quarter Eagles. Występują jednak liczne różnice. Przykładowo, na początkowych monetach Half Eagles, na awersie widniał wizerunek Capped Bust (lub też Turban Head – od nakrycia głowy Liberty na awersie) oraz Small Eagle (Mały Orzeł) na rewersie, co nie istnieje na żadnej serii złotych ćwierćdolarówek Quarter Eagles, choć taki wzór jest podobny do bitych wówczas dziesięciodolarówek. Złote monety pięciodolarowe, które również posiadały postać Small Eagle bite były w 1798 r. i uchodzą aktualnie za rzadkość. Liczba istniejących dziś egzemplarzy nie przekracza dziesięciu sztuk.

Złote amerykańskie pięciodolarówki Half Eagles z wizerunkiem Capped Bust na awersie i Heraldic Eagle na rewersie były bite od 1795 do 1807 r., choć uważa się, że przy produkcji monet z rocznika  stosowano awers matrycy z wcześniejszych lat.

Złota amerykańska pięciodolarówka Draped Bust Liberty United States of America: Typ I – Small Eagle (Mały Orzeł na rewersie), emisja w latach 1795 – 1807.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1795-1797-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1795-1797 United States of America (fot. materiały prasowe)

Złota amerykańska pięciodolarówka Draped Bust typu Small Eagle była pierwszą złotą monetą pięciodolarową, którą wyemitowano w Ameryce. Pierwszy raz pojawiły się w 1795 r. Nominał nie był jednak widoczny w żadnym miejscu na monecie. Wartość tej monety określała waga (jak w przypadku innych złotych i srebrnych monet tamtych czasów). Zatem kiedy cena złota wzrastała i faktyczna wartość monet przekraczała ich określoną wartość nominalną, ulegały one przetopieniu. Dlatego też w dzisiejszych czasach są bardzo trudno dostępne. Złota amerykańska pięciodolarówka typu Small Eagle była bity od 1795 do 1797 r. W 1797 r. design rewersu został zamieniony na wizerunek Large Eagle (Duży Orzeł, Heraldic Eagle). Pięć dolarów Small Eagle z 1798 r. jest rzadkim egzemplarzem. Został tu wykorzystany rewers matrycy z 1795 r., który wypolerowano i odrestaurowano pomimo spustoszenia, jakie wprowadziła do amerykańskiej mennicy panująca wówczas żółta febra.

Jedną z najbardziej pożądanych z pośród wszystkich amerykańskich złotych monet pięciodolarowych to rocznik 1798 Small Eagle.

Bardzo interesujące odmiany to między innymi złote pięć dolarów z 1795 r. z ostatnią literą S wybitą nad literą D na rewersie oraz 1796/5 overdate (monety z jedną data wybitą na drugiej). Odmiany z różną liczbą gwiazdek na awersie odnoszą się do liczby państw przystępujących do Unii, dlatego kolejność gwiazdek umieszczanych na monetach nie jest stała.

Złota amerykańska pięciodolarówka Draped Bust Liberty United States of America: Typ II – Heraldic Eagle

Z powodu redukcji kosztów nowy design rewersu złotej monety 5 USD pojawił się dopiero w 1797 r. Również z powodu redukcji kosztów powstały trzy monety tej serii typu overdate z rocznika 1797, gdzie siódemkę nałożono na cyfrę 5 oraz monety z rocznika 1802, gdzie końcową cyfrę 2 nałożono na 1 oraz monety 1803/2.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1797-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1797 United States of America z nałożoną cyfrą 7 na cyfrze 5 (fot. materiały prasowe)

Ilość wyemitowanych egzemplarzy złotych 5-dolarów serii Heraldic Eagle osiągała wielkość 7451szt. w 1799 r. a na przykład w roku w 1806 było to 64093 szt. Jednak ze względu na proces przetopienia monet w tamtym czasie, w związku ze zmianami cen kruszcu i niezgodność nominału z faktyczną wartością monet, oficjalne dane nie są do końca prawdziwe. W ramach serii złotych 5-Dolarówek Heraldic Eagle Half Eagle z rocznika 1797 istnieją jej dwie odmiany, obie należące do National Numismatic Collection i znajdujące się w Smithsonian Institution: monety z rocznika 1797 z 16 gwiazdami na awersie oraz z rocznika 1797 z 15 gwiazdami na awersie.

Choć Typ II złotych monet 5-Dolarowych Heraldic Eagle jest rzadką serią, to w stanie zachowania obiegowym dostępne są wszystkie roczniki tych monet. Całkiem dużo egzemplarzy występuje w stanie menniczym, w marcu 2011 r. na liście PCGS znajdowało się ponad 800 egzemplarzy. Najbardziej popularne to MS-62 oraz MS-63 w skali Sheldona, z czego ponad 60% to monety w stanie menniczym. Rzadsze są natomiast MS-65, a złote 5-Dolarówki w stanie MS-66 to już wyjątkowa rzadkość, tylko cztery monety posiadają tak wysoki grading firmy PCGS (jedna z 1800 r., jedna z 1802 r., a dwie z 1803 r.).

Złota 5-Dolarówka Capped Bust, emisja w latach 1807 – 1834.

W połowie 1807 r. motyw Capped Draped Bust został zamieniony na Left style (głowa Liberty obrócona w lewą stronę, produkowana w latach 1807 – 1812) i Capped Head na Left design, produkowane w latach 1813 – 1834. W 1829 r. nastąpiła zmiana średnicy monety.

Wszystkie wczesne złote monety 5-Dolarowe Half Eagles są rzadkością, a szczególnie rocznik 1820. Najbardziej znane ze swej rzadkości są monety z 1822 r. Ilość wyemitowanych egzemplarzy sięgnęła w czasach produkcji dziesiątek tysięcy sztuk, ale niestety prawie wszystkie zostały przetopione lub wyeksportowane i dziś są praktycznie nie spotykane.

Pięć dolarów Capped Bust: Typ I, Capped Bust, Large Bust

Zupełnie nowy design monety 5-Dolarowej wymyślił John Reich w połowie 1807 r. Głowa Liberty została odwrócona o 180 stopni w lewą stronę i powiększono również pierś Liberty (wieść gminna głosi, że to wtedy po raz pierwszy do tego celu wykorzystano silikon :), natomiast pomniejszono czapkę na jej głowie. Odtąd standardowa wersja miała zawierać 13 gwiazdek. Reich nadał ponadto wizerunkowi orła bardziej naturalny wygląd niż na Heraldic Eagle. W górnej części rewersu dodano także motto E PLURIBUS UNUM. Znak nominału z kolei został umieszczony na dole rewersu, jako 5 D.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1807-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1807-1812 United States of America (fot. materiały prasowe)

Monety z takim designem emitowane były tylko w okresie od 1807 do 1812 roku, po czym ponownie zmieniono projekt. Wielkość emisji była jednak dość znaczna. Produkcja rocznika 1810 przekroczyła 100 tys. egzemplarzy, co było rekordem w wielkości emisji aż do 1820 r. Istniejące obecnie na rynku roczniki dostępne są w różnej kondycji, także w stanie menniczym i wraz z wyższymi ocenami gradingowymi osiągają wysokie ceny. Najbardziej cenne są oczywiście te, na których oznaki zużycia są niemalże niewidoczne.

Seria ta zawiera również monety typu overdate, czyli z przebitymi datami na awersie: 1808/7 oraz 1809/8, a także różne wersje rozmiarów rocznika 1810 i 1811.

Złota 5-Dolarówka Capped Bust: Typ II, Capped Bust, Small Bust, Duża średnica

W 1813 r. John Reich zmodyfikował projekt awersu złotej 5-Dolarówki Half Eagle rezygnując z bujnego dekoltu na rzecz powiększenia głowy Liberty. Zmienił on także rozmiar i kształt nakrycia głowy postaci. Drobne poprawki wprowadził również do projektu rewersu monety. Odtąd zupełnie inna była struktura skrzydeł orła oraz ułożenie strzałek. Monety w takiej postaci emitowano aż do 1834 r., choć w 1829 również nastąpiły poprawki. Do tego okresu, złote 5-Dolarówki Half Eagle był bity w formie tzw. otwartego kołnierza (z ang. open collar), a już od 1829 r. wprowadzono tzw. zamknięty kołnierz (z ang. close collar). Wszystkie bite wówczas monety były tej samej średnicy. Kolejne zmiany dotyczyły wielkości liter w napisie oraz kształtu ząbków i zewnętrznej krawędzi.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1813-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1807-1812 United States of America, typ: Open Collar (fot. materiały prasowe)

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1830-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1807-1812 United States of America, typ: Close Collar, różnica na kołnierzu Liberty, który jest uwypuklony identycznie jak szyja, czyli odmiennie jak w przypadku wcześniejszych roczników z typem Open Collar (fot. materiały prasowe)

Największe rzadkości z tej serii złotych 5-Dolarówek to roczniki 1815, 1822 (znane są 3 egzemplarze). Początkowa produkcja objęła niewielkie ilości, które w późniejszym czasie zostały zdziesiątkowane ze względu na wzrost cen złota, co przewyższało wartość nominalną monet. Mimo tego, do dziś przetrwało wiele egzemplarzy w stanie menniczym. PCGS w maju 2011 r. nadało certyfikację aż 659 monetom pochodzącym z okresu od 1813 do 1829. Były to odmiany o małej średnicy, z czego 402 sztuki w stanie menniczym (61%). Wskazuje to na trzy następujące fakty:
1. Większość monet obiegowych zostało wycofanych z obiegu wiele lat temu
2. Te, które przetrwały są uszkodzone i w większości nie kwalifikują się do wysokiej oceny gradingowej
3. Aktywność środowiska numizmatycznego uratowała wiele egzemplarzy przed destrukcją

Najlepsze monety w stanie menniczym certyfikowane przez PCGS (dane z maja 2011) to 9 egzemplarzy o stanie zachowania MS-66. Istnieją także monety Proof należące do tej serii, ale są one bardzo rzadkie. Jakość monet lustrzanych Proof jest różna, począwszy od monet w stanie idealnie menniczym do monet zachowanych jako one-sided Proofs, gdzie jedna strona jest w czystym stanie menniczym, ale druga tylko Prooflike lub Proof.

Złota 5-Dolarówka Capped Bust: Typ III, Caped Bust, mała średnica

Przed 1829 r. złote 5-Dolarówki Half Eagles bite były w formacie open collar. Po tym czasie wszystkie monety produkowane przez matryce close collar miały jednakową średnicę. Drobne zmiany dotyczyły głównie wielkości liter w napisie umieszczonym na monecie oraz kształtu ząbków i zewnętrznej krawędzi.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1834-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1834 United States of America (fot. materiały prasowe)

Wielkość wyemitowanych monet typu III była większa niż Capped Bust Left, Large Diameter Half Eagles, ale są one równie rzadkie. Kluczowym dla całej serii jest rocznik 1832 z 12 gwiazdkami. Choć nie tak rozpoznawany jak 1822 czy 1825, to rocznik 1832 jest znacznie rzadszy niż rocznik 1815.

Według danych z 2011 r., firma gradingowa PCGS nadała certyfikację 110 złotym 5-Dolarówkom typu III. Najczęściej spotykaną złotą 5-Dolarówką przekazaną do gradingu jest moneta z rocznika 1834 Plain 4 (28 certyfikacji), natomiast najrzadsza monet 5-Dolarowa to wyżej wspomniana z rocznika 1832 z 12 gwiazdkami (1 certyfikacja). Prawie 65% monet certyfikowanych przez PCGS to egzemplarze w stanie menniczym, najczęściej MS-62 i MS-63. Najcenniejszy to jednak pojedynczy egzemplarz 5-Dolarówki o stanie zachowania MS-66 z 1831 roku. Złote 5-Dolarówki lustrzane typu Proof typu III to wyjątkowo rzadkie okazy, jak dotąd nie sklasyfikowano żadnego rocznika typu III.

Złota 5-Dolarówka Classic Head, emisja w latach 1834 – 1838.

Po wprowadzeniu nowej ustawy monetarnej z 28 czerwca 1834 r., która nakazywała zmniejszenie masy monet i redukcję zawartości złota w amerykańskich monetach, złote 5-Dolarówki Half Eagles otrzymały nowy design zaprojektowany przez głównego grawera mennicy w Philadelphii Williama Kneass. Styl ten, znany również jako Classic Head to kuzyn Quarter Eagle z 1834 r.

Awers monety przedstawia głowę postaci Liberty odwróconą w lewą stronę z opaską na włosach, na której widnieje napis LIBERTY. Wokół głowy umieszczono gwiazdy, a w dolnej części datę.

Rewers monety ukazuje orła z tarczą na piersi, trzema strzałkami i gałązką oliwną w szponach, natomiast na obwodzie widnieje napis UNITED STATES OF AMERICA, a w dolnej części symbol 5 D., przedstawiający nominał. Motto to miało zastąpić dawne E PLURIBUS UNUM. Half Eagles w takim stylu miały być produkowane przez mennicę w Philadelphii do 1838 r. włącznie, a w Dahlonega i Charlotte tylko w 1838 r. Większość monet została jednak wyemitowana w mennicy w Philadelphii, pozostałe są rzadkością.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1834-1838-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1834-1838 United States of America (fot. materiały prasowe)

Dostępne dla kolekcjonerów egzemplarze wybite przez mennicę w Philadelphii to monety z gradingiem od Very Fine przez About Uncirculated. Nieobiegowe sztuki są dość drogie. Wysoko ocenione jako nieobiegowe (powyżej MS-64) to po prostu plain rare, spotykane w liczbie pięciu sztuk. W przypadku większości egzemplarzy górna część awersu nie została dobrze wybita.

Złota 5-Dolarówka Liberty Head, emisja w latach 1839 – 1908.

Projekt Christiana Gobrecht Coronet, zwany jako Liberty Head, dołączył do serii złotych 5-Dolarówek Half Eagles w 1839 r. Awers monety przedstawia twarz kobiety zwróconą w lewą stronę, z włosami upiętymi w kok za pomocą sznurka koralików oraz z diademem prezentującym napis LIBERTY. Wokół głowy znajdują się gwiazdy, a w dolnej części awersu data. Na rewersie widnieje postać orła z tarczą na piersi, który w szponach utrzymuje gałązkę oliwną i trzy strzały. Wzdłuż krawędzi umieszczono napis UNITED STATES OF AMERICA oraz symbol nominału FIVE D.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1840-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1840 United States of America (fot. materiały prasowe)

Egzemplarze wyemitowane w 1839 r. oraz niektóre z 1840 r. posiadają średnicę 22,5 mm i nazywane są również Broad Mill, czyli szerokie, podczas gdy późniejsze monety mierzyły 21,6 mm w średnicy. Wczesne sztuki charakteryzują się mniejszymi literami i mniejszą datą, a te pochodzące z połowy lat 1840-tych mają już większe litery i większą datę na rewersie. Niektóre roczniki, zwłaszcza 1842 są połączeniem obu wzorów.

Emisja monet przez cały okres miała miejsce w mennicy w Philadelphii. Dodatkowe egzemplarze od czasu do czasu bite były również w Charlotte, Dahlonega, Nowym Orleanie oraz w San Francisco. Najrzadsze są egzemplarze pochodzące z Charlotte i Dahlonega. Najrzadsza moneta z całej serii to 1854-S. Monety te produkowano przez pierwszy rok w mennicy w San Francisco w ilości 268 sztuk. Dziś dostępne są informacje o istnieniu tylko 3 z nich.

Z pewnością kolekcjoner nie będzie miał problemu z nabyciem któregoś z licznych roczników o jakimkolwiek gradingu – od monet oznaczonych jako Very Fine przez wyższe stopnie nieobiegowych egzemplarzy. Kiedy jednak ktoś już sięgnie po MS-64 lub wyższe, z pewnością kolejnym krokiem będzie poszukiwanie bardzo rzadkich sztuk. Takimi są między innymi produkowane w limitowanej wersji egzemplarze lustrzane Proof.

W 1866 r. wygląd monety Liberty Half Eagle został zmodyfikowany. Dodano motto IN GOD WE TRUST umieszczone na szarfie nad wizerunkiem orła po stronie rewersu. Z kolei motyw Liberty Head na awersie oraz orła na rewersie pozostał taki sam jak w poprzednich latach. Emisję wersji z mottem kontynuowano w mennicy w Philadelphii, a dodatkowe egzemplarze bito również w San Francisco, Carson City, Nowym Orleanie oraz w latach 1906 i 1907 w Denver.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1872-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1872 United States of America (fot. materiały prasowe)

Złota 5-Dolarówka Liberty Half Eagles w stylu łączonym ze starszym bez motta jest jedyną monetą bitą we wszystkich siedmiu tradycyjnych amerykańskich mennicach i występuje tylko w jednym roczniku – 1866.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-bez-motta-1866-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1866 United States of America, bez motta In God We Trust na rewersie nad orłem (fot. materiały prasowe)

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-motto-1866-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1866 United States of America, z mottem In God We Trust na rewersie nad orłem (fot. materiały prasowe)

Ze względu na dużą ilość wybitych złotych monet 5-Dolarowych (zwłaszcza po 1880 r.), zdobycie wersji z mottem nie powinno stanowić problemu w jakimkolwiek stopniu gradingu, poniżej i z MS-65 włącznie. MS-66 też są dostępne, choć występują rzadziej. Powyżej MS-66 to już egzemplarze bardzo rzadkie. Jeśli chodzi o roczniki, emitowane przez mennicę w Philadelphii w 1875 są prawdziwą rzadkością. Spośród wszystkich 200 sztuk do dziś przetrwało tylko pięć. Mennica ta w każdym roku wydawała wersje lustrzane Proof i są one również niezwykle rzadkie.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1907-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1907 United States of America (fot. materiały prasowe)

Złota 5-Dolarówka Liberty Indian Head, emisja w latach 1908 – 1929.

Złota 5-Dolarówka Liberty Indian Head Half Eagles zaprojektowana przez rzeźbiarza Bela Lyon Pratt emitowano od 1908 do 1929 r., tak samo jak złote ćwierćdolarówki Quarter Eagles o podobnym designie. Monety pięciodolarowe, jak ich odpowiedniki 2,5 USD posiadają te same elementy, z wyjątkiem znaku menniczego pominiętego podczas niektórych emisji. Dwie rzadkości serii Indian z rocznika 1909 O oraz rocznik 1929. Późniejsze egzemplarze są trudno dostępne. Choć w 1929 r. wybito 662 000 sztuk złotych 5-Dolarówek Half Eagles, dziś wiadomo o istnieniu zaledwie 200 z nich. Większość sztuk po wyemitowaniu była przechowywana przez Departament Skarbu. Nigdy nie dostała się do obiegu, a gdy w 1933 r. zdecydowano o wycofaniu złotych monet, zostały one w znacznej większości przetopione.

moneta-zlota-5-dolarow-USD-Liberty-1908-1929-United-States-of-America

Złota moneta 5 dolarów (5 USD) Liberty 1908-1929 United States of America (fot. materiały prasowe)

Tags: , , , , , ,

2 komentarze

  1. Agnieszka says: 20 lipca 2018

Zostaw Odpowiedź